Süt, canlının büyümesi ve gelişmesi için başta gelen besinlerden biridir. İnsanın tüm yaşamında önemli yeri olan süt, yeterli ve dengeli beslenme için gerekli olan hayvansal kaynaklı protein, yağ, laktoz ile vitamin ve mineral maddeleri tam ve yeterli oranda içerir. Sütün beslenme değerinin yüksekliği yanında, vücut fonksiyonlarını düzenleyen, gelişmesini sağlayan, kemik ve diş oluşumunda önemli rolü olan temel bir gıda maddesidir.
İnsanoğlu, çeşitli memeli hayvanların kendi yavrularını büyütmek için ürettikleri sütten yararlanmayı çok eski çağlarda öğrenmişlerdir. M.Ö. 8000 yılına ait, Anadolu?da tapınak duvarlarında, evcilleştirilmiş, taşıma, süt ve et temini maksadıyla kullanılan sığırları gösteren çizimlere rastlanmıştır. İnsanoğlu, 5000 yıldan beri süt içiyor. Bu konudaki ilk kanıtlar Dicle ve Fırat ırmakları arasında kurulan Sümer Uygarlığı’nın Ur kentinde bulunmuştur. Bir yaşam mucizesi diye nitelenebilecek kadar büyük besin değerine sahip olan sütün, insan yaşamındaki yeri insanlık tarihi kadar eskidir. M.Ö 26.Yüzyıl’a ait Babil kabartmalarında süt ve süt kesiği temalarının işlendiğini görülmüştür. Yine M.Ö. 8. Yüzyıl’da Homer’in yazılarında süt, süt kesiği ve peynirle ilgili anlatımlara rastlanmıştır. İncil’de de İbrahim Peygamber’in üç meleğe tatlı ve ekşi süt sunduğu anlatılmıştır.
Türkiye?de kişi başına ortalama yılda 113 kg kadar süt ve ürünleri tüketilmesine karşın, hanehalkı besin tüketimi araştırmaları yıllık tüketimin kişi başına 65 kg civarında olduğu göstermektedir. Bu miktar, İsrail?de 150 kg, İtalya?da 184 kg ve Hollanda?da 574 kg kadardır.
Bileşim öğelerinin miktarı hayvanın cinsine, mevsimlere ve beslenme şekline göre değişiklik gösterir. Sütün ortalama %87,3?ü su, %3,5?i yağ, %3,4?ü protein, %5?i karbonhidrat ve %0,7?si kül (mineral)?dür.
Süt proteinleri, kazein ve whey proteinleridir.
Süt karbonhidratı ise laktozdur.
Sütün yaklaşık üçte ikisi doymuş, kalanı doymamış yağ asitlerinden oluşur. Süt yağı azaldıkça yağda eriyen vitamin içeriği de azalmaktadır.
Zenginleştirilmemiş sütte D ve K vitamini oldukça azdır. Süt, suda eriyen vitaminleri de içermektedir. Özellikle B12 vitamini için çok iyi bir kaynaktır. Emilimi artıran folat bağlayıcı proteinler ve whey proteini içermesinden dolayı folat açısından iyi bir kaynak kabul edilmektedir. Süt kalsiyum, fosfor, magnezyum, potasyum, çinko gibi mineraller için iyi bir kaynaktır. Ancak demir içeriği ve demir biyoyararlılığı düşük olan süt, çocukluk döneminde demir gereksinimine önemli bir katkı sağlayamamaktadır.
Sağlıklı beslenme kurallarına ve besin piramidine göre günde 3-4 porsiyon süt ve ürünleri tüketimi önerilmektedir. Çoğunluklar yemeklerde yoğurt olarak tüketilen 2 porsiyonu mutlaka günde 1-2 su bardağı süt içerek 3 veya 4 porsiyona tamamlayınız. Hem böylelikle belki süt içmeyen çocuklarınıza da örnek olup onlara sütü sevdirebilirsiniz.
kaynak: Beslenme- Ayşe Baysal
Wikipedia- tarih ile ilgili bölümler